→Omurgasız hayvanlardan; sünger, sölenter ve yassı solucanlarda dolaşım sistemi bulunmaz.
→Bu canlılarda dolaşım; difüzyon, osmoz ve aktif taşıma ile yapılır.
→Geri kalan hayvanlarda, dolaşım sistemi bulunur.
Dolaşım sistemi; açık ve kapalı dolaşım sistemi olmak üzere ikiye ayrılır.
Açık Dolaşım Sistemi:
→Kalp, kan, atardamar ve toplardamardan oluşur. Kılcal damar bulunmaz.
→Kan kısmen damarlarla, kısmen de sinüs adı verilen vücut içi boşluklarında dolaşır.
→Kan sıvısı, doku sıvısı ayırımı yoktur. (hemolenf sıvısı bulunur)
→Kanın akış hızı yavaştır.
→Hareket yeteneği az olan canlılarda görülür.
Açık dolaşım; ahtopod ve mürekkep balığı haricindeki yumuşakçalarda, eklem bacaklılarda ve derisi dikenlilerde bulunur.
→Böceklerde, trake solunumu olduğundan; kanlarında solunum gazları taşınmaz.
→Böceklerin sırtlarında, 8-10 odacıklı kalp görevi yapan atar damar bulunur. Kan daima, arkadan öne doğru akar.
Kapalı Dolaşım Sistemi:
→Kalp, kan, atardamar, kılcal damar ve toplardamardan oluşur.
→Kan damar dışına çıkmaz.
→Kan sıvısı ve doku sıvısı ayrıdır.
→Kanın akış hızı yüksektir.
→Hareket yeteneği yüksek olan canlılarda görülür.
Kapalı dolaşım omurgasızlardan; halkalı solucanlarda, ahtopod, mürekkep balığında ve tüm omurgalılarda görülür.
→İlk kapalı dolaşım, toprak solucanında görülür.
→Toprak solucanlarının sırtlarında, kalp görevi yapan, atar damar bulunur. Kan sırtta, arkadan öne doğru akar. Karın kısmında ise önden arkaya doğru akar.
Balıklarda dolaşım sistemi:
→Balıkların kalbi; bir karıncık ve bir kulakçık olmak üzere 2 odacıktan oluşmuştur.
→Vücutta kirlenen kan, toplardamarlarla, kalbe gelir.
→Kan, kalpten solungaçlara pompalanır.
→Solungaçlara temizlenen kan, bütün vücut hücrelerine dağılır.
→Kalpte kirli, vücutta temiz kan dolaşır.
→Balıklarda küçük dolaşım görülmez.
Kurbağalarda dolaşım sistemi:
→Kurbağalarda kalp, iki kulakçık ve bir karıncık olmak üzere; 3 odacıktan oluşmuştur.
→Vücutta kirlenen kan sağ kulakçığa, akciğerde temizlenen kan ise sol kulakçığa gelir.
→Kulakçıkların kasılması ile, kan, karıncığa geçer.
→Kirli ve temiz kan karıncıkta birbirleriyle karışır.
→Kalpte ve vücutta karışık kan dolaşır.
Sürüngenlerde dolaşım sistemi:
→Yılan, kertenkele ve kaplumbağalarda kalp; 2 kulakçık ve 1 karıncık olmak üzere 3 odacıktan oluşmuştur.
→Karıncıkta yarım perde bulunur.
→Temiz ve kirli kan karıncıkta karışır.
→Kalplerinde ve vücutlarında karışık kan dolaşır.
→Timsahlarda kalp, 2 kulakçık ve 2 karıncık olmak üzere; 4 odacıktan oluşmuştur.
→Karıcıklarda temiz ve kirli kan birbiriyle karışmaz.
→Kalpten çıkan kan, panizza kanalı adı verilen bir kanalla birbirine karışır.
→Kalpte, temiz; vücutta ise karışık kan dolaşır.
Kuşlarda dolaşım sistemi:
→Kuşlarda kalp, 2 kulakçık ve 2 karıncık olmak üzere; 4 odacıktan oluşmuştur.
→Temiz ve kirli kan, kalpte ve vücutta birbirine karışmaz.
Memelilerde dolaşım sistemi:
→Memelilerde kalp, 2 kulakçık ve 2 karıncık olmak üzere; 4 odacıktan oluşmuştur.
→Temiz ve kirli kan, kalpte ve vücutta birbirine karışmaz.
Not: Aort atardamarı, kuşlarda sağa; memelilerde ise sola dönmüştür.